Körfez Savaşı ilk olarak TV’den canlı olarak yayınlanan savaştı. Şu an dünyanın karşı karşıya kaldığı Rusya-Ukrayna savaşı ise TicToc dahil sosyal medyadan paylaşımlarla ulusal ve uluslarası kamuoyunu şekillendiren çevrimiçi ilk büyük savaş. Pandemiyi anımsarsanız sosyal medyanın etkisi işi çığırından çıkarmıştı. Evvelki kuşaklara mensup tıp uzmanlarının düştükleri durumu hatırlayınca acaba yine eski kuşak komutanlar ve yeni kuşak muharipler nasıl anlaşacak ve de daha önemlisi kamuoyu nasıl oluşacak diye düşünmeden edemedim. Tam da böyle düşünürken Tne New York Times’da Thomas L. Friedman’ın “We Have Never Been Here Before” (Daha Önce Hiç Burada Bulunmadık) başlıklı yazısı önüme düştü. Kafamda şekillenen bazı soruların cevaplarını bu yazıda buldum. Üç kez Pulitzer ödülüne layık görülmüş olan Friedman bu yazıda tamamen birbirine internetle ve diğer unsurlara bağlı dünyada ilk kez “World War Wired” (Çevrimiçi Dünya Savaşı) yaşandığına vurgu yaparak durum değerlemesi yapıyor, oldukça ufuk açıcı bilgiler veriyor. Size yazının bazı bölümlerinin Türkçe’sini özetledim.
Bir süredir Pandemiden Önce, Pandemiden Sonra diyorduk ya; ve bu söylem hiç bitmeyecek sanıyorduk. Sanırım bitti. Artık Çevrimiçi Savaş’tan Önce, Çevrimiçi Savaş’tan Sonra var… Ta ki dünya daha önce hiç bulunmadığı bir yere varana kadar!
Daha Önce Hiç Burada Bulunmadık
Thomas L. Friedman, The New York Times, 25 Şubat 2022 (Link)
– Bu 21.yüzyılın küreselleşmiş dünyasında süper bir güç tarafından 18.yüzyıl tarzı bir toprak gaspıdır. Bu sosyal medyada akıllı telefonlarla donanmış süper kişiler tarafından, herhangi bir editör veya filtre olmadan vahşi eylemler belgeleyecek ve dünya çapında yayınlanacak ilk savaş olacak.
-Savaşın ilk gününde, işgalci Rus tank birimlerinin beklenmedik bir şekilde Google haritaları tarafından ifşa edildiğini gördük, çünkü Google, Rus tankının trafik sıkışıklığına neden olduğu konusunda sürücüleri uyarmak istiyordu.
-Bugün dünya çevrimiçi. Telekomünikasyonla, uydularla, ticaretle, internetle, karayollarıyla, demiryollarıyla, hava ağlarıyla, finansal pazarlarla ve tedarik zincirleriyle her zamankinden daha yakın bir şekilde birbirine bağlı. Bu nedenle, Ukrayna sınırları içinde savaş draması sürerken, Putin’in işgalinin riskleri ve yansımaları dünya çapında hissediliyor. Hatta Kremlin’deki dostu için endişelenmek gibi iyi bir nedeni olan Çin’de bile.
-Tamamen birbirine bağlı bir dünyada ilk savaş olan World War Wired’a hoş geldiniz. Ülke genelinde vatandaşlar ve askerler cep telefonlarına, internete ve buna bağlı olarak sosyal medya uygulamalarına kolay erişime sahip olmasalardı Ukrayna’dan gelen haberleri bu ölçekte üretebilmek imkansızdı. Büyük ölçekli modern bir savaş, her dakika, her cephe, her ölüm dünyaya canlı olarak yayınlanacak. Henüz ilk gün ve açıklanan bilgilere göre, yaşananlar şimdiden korkunç.
-Ukrayna 44milyon nüfusuyla Rusya’nın nüfusunun üçte biri kadar 30 yıldır demokrasiyi, serbest piyasayı benimseyen Batı’nın bir parçası olmak için mücadele ediyor. Şimdiden Avrupa Birliği şirketleri, kurumları ve medyasıyla sayısız ticari, kültürel ve internet bağı kurdular.
-Hızlı küreselleşme sayesinde, Avrupa Birliği Rusya’nın değil Ukrayna’nın en büyük ticaret ortağı. 2012’de Rusya, Ukrayna ihracatının yüzde 25,7’sini gerçekleştirirken, Avrupa Birliği 24,9’unu gerçekleştiriyordu. Rusya’nın Kırım’ı acımasızca ele geçirmesinden, Doğu Ukrayna’daki ayrılıkçı isyancıları desteklemesinden altı yıl sonra, Ukrayna AB ile ekonomik ve politik olarak daha yakın ilişkiler kurdu. Bruegel.org tarafından yayınlanan yakın tarihli bir analize göre Rusya’nın Ukrayna ihracatındaki payı yalnızca yüzde 7,7’ye düşerken, AB’nin payı yüzde 42,6’ya yükseldi.
-Putin bu ilişkileri zayıflatmazsa , Ukrayna Batı’nın kollarına sürüklenmeye devam edecek ve eğer zayıflatırsa Ukrayna ekonomisinin boğazını sıkacak.Ve eğer Avrupa Birliği Rusya kontrolündeki Ukrayna’yı boykot ederse, Putin Ukrayna ekonomisini ayakta tutmak için Rusya’nın parasını kullanmak zorunda kalacak.
-Bu savaş TikTok, Facebook, YouTube ve Twitter’da sürerken, Putin, Rus nüfusunu – bırakalım dünyanın geri kalanını – bu savaşın kentsel evresine girerken ortaya çıkacak korkunç görüntülere maruz kalmaktan alıkoyamaz. The Times’ın bir insan hakları grubundan alıntı yaptığı habere göre, savaşın sadece ilk gününde, Rusya genelinde birçoğu “savaşa hayır” diyen 1300’den fazla protestocu gözaltına alındı. Putin’in muhalefete pek tahammülü olmadığı bir ülkede bu az bir rakam değil.
-Eğer Polonya Rusya’dan Almanya’ya giden kamyon ve demiryolu trafiğini durdurursa, bu Rusya ekonomisi için acil tahribat yaratır, çünkü alternatif yollar karmaşıktır ve artık çok tehlikeli olan Ukrayna’dan geçme ihtiyacı doğar. Rus mallarının Polonya üzerinden Batı Avrupa’ya gitmesini önlemek için Putin karşıtı bir kamyon şoförü grevine hazır olan var mı?
-Bugün Çin ve Rusya’nın çıkarları aynı değil. Çin, ekonomi, inovasyon ve teknolojinin Süper Kupa’sında Amerika ile rekabet etmek istiyor ve kazanabileceğini düşünüyor.
-Çinliler ekonomik mucizelerini mümkün kılacak düzen, istikrar ve küreselleşme tercihleri ile , ülke içinde yeniden canlanan otoriter eğilimler arasında ikilem yaşıyorlar.
-Çin ekonomisi Rusya’dan daha fazla Ukrayna’ya bağımlı. Çin, Rusya’yı 2019’da Ukrayna’nın en büyük tek ticaret ortağı olmak için sıçrama yaptı ve geçen yıl toplam ticareti 18,9 milyar dolara ulaştı, bu 2013’e göre yaklaşık yüzde 80’lik bir artıştır.. Çin, 2020-2021 pazarlama yılında Ukrayna’nın en büyük arpa ithalatçısı oldu ve geçen yıl Çin’in tüm mısır ithalatının yaklaşık yüzde 30’u Ukrayna’daki çiftliklerden geldi.
-Pekin’in şimdiye kadar yaptığı şey Putin’in işgalinin “görmeyi umduğumuz şey olmadığını” mırıldanması. Öncülük etmek seçmektir ve eğer Çin dünya lideri olarak ABD’nin yerini almak gibi bir iddiaya sahipse, mırıldanmaktan fazlasını yapması gerekecektir.
-Günümüzün birbirine bağlı dünyasında, bir liderin “etki alanı” artık tarih ve coğrafyadan alınan bir hak değildir. “Etki alanı” başkalarının takip etmeye zorlanmadan, ilham verme yoluyla her gün kazanılması ve yeniden kazanılması gereken bir şeydir.
-Müzisyen ve aktris Selena Gomez’in Instagram’da Rusya’nın vatandaşlarının iki katı – 298 milyonun üzerinde – takipçisi var. Evet Vladimir, buradan güldüğünü ve Stalin’in papa hakkındaki esprisini tekrarladığını duyabiliyorum: “Selena Gomez’in kaç tümeni var?”.Bir tane bile yok. Ama o, takipçileri olan bir etkileyici ve World Wide Web’de, savaşa karşı olduklarını Instagram’da paylaşan Rus ünlüler de dahil olmak üzere binlerce ve binlerce Selena var. Tanklarınızı geri çekemeseler de, Batı’daki her liderin ayağınızın altından kırmızı halıyı çekmesini sağlayabilirler. -Tüm bu nedenlerle, bu erken aşamada Putin hakkında tek bir tahminde bulunmaya cesaret edeceğim: Vladimir, bu savaşın ilk günü hayatınızın geri kalanının en güzel günüydü. Yakın vadede ordunuzun galip geleceğinden şüphem yok, ancak uzun vadede geleceği geçmişle gömmeye çalışan liderlerin işi pek iyi değil. Uzun vadede, adınız kötü şöhretinizle anılacak