Hiç Afrika’da bulundunuz mu?
Ben neredeyse 20 senedir çeşitli vesilelerle tamamında bulundum.
Anımsarsanız kısa bir süre önce Cumhurbaşkanımızın eşi Emine Erdoğan Hanımefendi’nin “Afrika Seyahatlerim” isimli bir kitabını özetlemiş, Nijerya’nın da için de bulunduğu birçok Afrika ülkesi ile ilgili bilgi vermiştim. Bu kitabın tadı aklımdayken, yakın zamanda Lagos şehrinde bulunan üretim tesislerimizi ziyaret ederek Nijerya’da yaptığımız GOYA gezisinden birçok hoş anı ve önemli gözlemlerle döndüm. Bambaşka kültürlerde, topraklarda nesiller boyunca kurup büyüttüğümüz ya da bünyemize kattığımız markaların nasıl varlığını sürdürdüğünü, büyüdüğünü görmek benim için her zaman çok keyifli bir keşif ve iftihar vesilesidir. Bu hafta sizlere Nijerya’dan bahsedeceğim
Nijerya’ya genel bir bakışla başlayalım. Ağırlığı çocuklardan ve gençlerden oluşan 206 milyonluk nüfusu ile Nijerya, Ekvator’a oldukça yakın bir konumda bulunuyor. Dolayısıyla neredeyse yıl boyu yaz mevsimi yaşandığını söyleyebiliriz. (1)
Nijerya’da mevsimler nispeten yağışlı ve yağışsız dönemler olarak ayrılıyor. Güneydoğudaki petrol kaynakları dünyanın 8. büyük petrol rezervi olmasına rağmen Nijerya’da halkın yüzde 40’ı halen yoksuldur. (1)
Ülke genelinde İngilizce yaygın olarak biliniyor. Bizim ziyaret ettiğimiz ve Nijerya’nın 3 liman şehrinden en büyüğü olan Lagos’ta ülkenin en büyük etnik topluluğunun dili olan Yoruba kullanılıyor. (1)
200 milyonu aşkın nüfusuyla Müslümanlık, Hıristiyanlık, çeşitli yerel dinleri ve kabileleri, hatta beyazları barındıran bu renkli ortamda, farklı inanç ve yaşam tarzlarına yönelik güçlü bir saygı atmosferi hakim, bir arada yaşamayı biliyorlar. Şöyle düşünün; sadece siz ve yanınızdaki birkaç kişi farklısınız, beyazsınız. Ama onlar bunu size hiç hissettirmiyorlar, bahsi bile geçmiyor. Bizim yaptığımız gibi “gündüz feneri” veya siyah sokak köpeklerini “arap” diye çağıran yok. Sadece bir küçük çocuk pazarda dolaşırken içimizdeki en genç beyaza “çok hoşsunuz” dedi. Şirkette masa başında toplandığımızda birkaç dinden ve kabileden, milletten insanlar bir arada işlerimizi samimi bir tartışma ortamı içinde görüşüyoruz, hiç “ofsayt” olmadan…
Nijerya’da elektrik altyapısı yok! Enerji ihtiyacı büyük oranda dizel jeneratörlerle karşılanıyor. Geceleri de yanan tek tük lamba dışında sokaklara karanlık hâkim oluyor.
Endüstriyel olarak pek gelişmiş olmayan Nijerya, birçok konuda ithalata bağımlı. Fakat buna rağmen, dövize erişim o kadar kolay değil. Resmi olarak döviz satışı yapılmakla birlikte, çok sayıda kişi ve kurum daha yüksek değerden satılan dövizi almak durumunda kalıyor.
İstihdam oranının düşük olduğu bu yüksek nüfuslu ülkede, iş bulmak biraz şans işi, pek çok insan geçimini ticaret yaparak sağlamaya gayret ediyor. Sürekli iş bulmuş yetişkin erkek ve kadınlara yardımcı olarak ek gelir sağlamaya çalışan yaşı daha ileri kadınlar perakende ticarete hakimler, yardımcıları da gençler. Konuştuğunuzda sattıkları ürünlerin lezzeti, paket şekli, fiyatı hakkında görüşlerini bildiriyorlar, ben istifade ettim. Her köşe başında ve yol kenarlarında, seyyar satıcılar var. Başlarının üzerinde taşıdıkları veya yere koydukları tepsilerde bisküviden telefon kılıfına, meyveden şarj kablolarına kadar çok çeşitli ürünler satıyorlar. Kollarına veya boyunlarına taktıkları bisiklet lastikleri ile dolaşan seyyar satıcıların görüntüsü de pek ilginç.
Şehirde toplu ulaşım için ağırlıklı olarak küçük motosikletler, triportörler ve muhtelif büyüklükte minibüsler kullanılıyor. Bu minibüslerin kimilerinin kapısı yok kimisinin ise arkasına asılarak yolculuk edenler var. Anlayacağınız, ulaşım ekseriyetle havadar! Nüfusun %50’si kırsal alanlarda yaşıyor olmasına rağmen, Dünya Bankası Endeksi’ne göre lojistik altyapı açısından 110. sırada yer alan Nijerya, dünyada trafik sıkışıklığı oranının en yüksek olduğu ülke derlerama İstanbul tecrübesi ile yön ve saat tercihleriniz doğru yapılırsa bundan kısmen kaçınabiliyorsunuz. Ben zaten kaosun içinde kendiliğinden gelişen bir harmoniye inanırım; Harmony of Chaos. İlginç bulduğum bir diğer şey de şehrin sokaklarında göze çarpan çok sayıda banka şubesinin, orta ölçekli bir şirketin genel müdürlük binasını andırıyor olması oldu.
Lagos’un hemen alt kısmında, ana şehre köprüyle bağlanan 3 ada bulunuyor: Victoria Island, Lagos Island ve Snake Island. Global şirketlerin ofisleri genellikle bu bölgede yer alıyor. Şehrin bu kısmında bir süpermarkete girdiğinizde bambaşka bir manzara ile karşılaşıyorsunuz. Sanki bir anda Avrupa’ya gelmişsiniz hissi uyandıran bu marketlerde, pek çok Ülker ve McVities ürünü satılıyor. Nijerya’nın ticaret merkezi olan Lagos’ta bulunan iki fabrikamızda 550 çalışma arkadaşımız görev yapıyor.
Nijerya pazarındaki satışımızın yaklaşık yüzde 80lik payını yerli ürettiğimiz ürünler oluşturmakta, başta İngiltere olmak üzere diğer fabrikalarımızda üretilen ürünleri de ithal ederek pazara ulaştırıyoruz.
Burası Sahra Altı Afrika bölgesi için önemli bir üretim üssümüz. Alanlarında ziyadesiyle tecrübeli uzmanlardan oluşan yerel yönetim ekibimiz ile pladis’in global sinerjisinden istifade en iyi uygulamaları benimseyerek sürekli gelişim hedefiyle faaliyet gösteriyoruz. Yaptığımız yatırımlarla tesislerimizi büyütmeye ve geliştirmeye devam ediyoruz. Ziyaretimiz sırasında ayrıntılı olarak ele aldığımız yatırım projeleri bölgedeki varlığımıza önemli bir katkıda bulunacak.
Bir diğer önemli husus Nijerya’da ticaretin başlıca unsurlarından biri olan açık pazarlar. Ülke genelinde toplam 223 açık pazar bulunuyor. Hem toptan hem perakende satış yapılan bu yerler, bir görenin bir daha unutamayacağı etkileyici bir görsel deneyim sunuyor. Rengarenk ürünler, ambalajlar, kıyafetler…
Afrika, görsellere bakınca birçoğumuzu geri kalmışlığı ile yoksulluğu ile tedirgin eder. Afrika’daki ya da Nijerya’daki enerjiyi ancak oraya seyahat edince hissedebilirsiniz. Oradaki, buradan fark edilemeyen enerji, sizi sarmalar; insanların her türlü yaşam koşullarına rağmen mutluluğu, size kahkahalarla gülmeyi yeniden hatırlatır ve şükredersiniz. Ben de öyle yaptım. Pandeminin, savaşın, ekonomik zorlukların ortasında bu ziyaret bana iyi geldi. Keşke siz de Afrika’yı yakından tanıyabilseniz…
Biz, Lagos’ta yaklaşık 1500 dükkâna ev sahipliği yapan “Mushin” açık pazarını dolaştık. Yoğun kalabalığı oluşturanlardan bazıları kendi dükkânlarına, bazıları seyyar satış tepsilerine, bazıları da evlerine alışveriş yapmak üzere oradaydı.
Genellikle haftada birkaç defa ziyaret edilen bu yerlerde ödemeler ağırlıklı olarak nakit yapılıyor.
Pazarın sokaklarında ise, taşıma hizmeti vermek için el arabalarıyla bekleyen pek çok genç görülüyor.
Ezcümle, Afrika’nın genelinde gördüğümüz o cıvıl cıvıl kaosun ahengine Nijerya’da da tanıklık ettim. Tesislerimizdeki çalışma arkadaşlarımız ve yöneticilerimizle bir araya gelmekten büyük mutluluk duydum. Şimdi sıra Nijerya ekibimizin bizi burada ziyaretlerinde, zaten haftaya buradalar -)).
Not: Açık kaynak niteliğindeki bu yazı yazar zikredilerek iktibas edilebilir. Telif gerektirmez.
KAYNAKLAR:
1- https://tr.wikipedia.org/wiki/Nijerya
2- Discover Nigeria Celebrating the People, Places and Culture of Nigeria at 60. Kitaptaki fotoğraflar Bayo Omoboriowo tarafından çekilmiş. Onun Instagram profil linki de verilmiş: https://instagram.com/bayoomoboriowo