BİR SÜRÜ BAŞARILI İŞ…
ABD’ye Godiva işlerimiz ve toplantılarımız için yaptığım seyahatte bir de Boston’a yani Harvard Üniversitesi Toplum Sağlığı Fakültesi’nde yer alan Harvard Sabri Ülker Besin Öğeleri, Metabolik Araştırmalar Merkezi’ne GOYA için uğradım. 72,5 milletten bir araya gelmiş, birbirinden başarılı bilim insanlarını dinlemek oldukça keyifli ve zihin açıcıydı 😊.
Kendileriyle uzun süreli anlaşmamızın sonuna geldik. Devamı için neler yapabiliriz ona bakıyoruz ve yaptığımız değerlendirmelerde gördük ki bu kadar zaman ve para harcandı ama bilim ve sağlık adına çok iyi bir yere gelinmiş.
Nasıl ölçüyorsunuz buradaki başarıyı derseniz; dünyanın dört bir yanından iyi yerlerle ve bilim insanlarıyla exchange yani değiş-tokuş programı uyguluyorlar ve en önemlisi de katettikleri yolun somut sonuçları ortada. Bu tarz laboratuvarlarda genelde bu kadar yılda bu türden sonuçlara ulaşılmaz. Halbuki Sabri Ülker Merkezi’ndeki Prof. Dr. Gökhan Hotamışlıgil liderliğindeki ekip bir sürü başarılı işe imza attılar, genler buldular, sağlık alanında keşifler gerçekleştirdiler… Daha da heyecan verici olan artık çalışmalarını insanlar üzerinde deney yapma noktasına getirdiler. Yaşlanmayı durdurmaktan bahsediyoruz, şaka değil. Ama tabii beklentinizi şöyle yöneteyim, ömür uzamıyor, genç görünümlü yaşlılık diyelim biz buna 😊. Kalanı ve Harvard’daki Merkezin faaliyet ortağı Sabri Ülker Gıda Araştırmaları Vakfı’nın yeni yayınlanan 2022 Faaliyet Raporu’nun kısa bir özeti makalede…
Günümüzde sağlık, insanlığın en büyük önceliklerinden biri. Kronik metabolik hastalıklar, küresel sağlık sorunları arasında önemli bir yer tutmaktadır. Diyabet, obezite, kardiyovasküler hastalıklar gibi durumlar, milyonlarca insanın yaşamını etkilerken, genç yaşlardan itibaren sağlık sistemlerine ve ekonomilere büyük yük getirmektedir. Ancak, bu sorunların kök nedenlerini anlama ve etkili tedavi yöntemleri geliştirme çabaları, bilim dünyasının öncelikli hedefleri arasındadır. İşte bu noktada bizim için devreye Sabri Ülker Merkezi giriyor.
Sabri Ülker Merkezi nasıl doğdu ve misyonu nedir derseniz; 2014 yılında, Sabri Ülker Merkezi’nin kapıları açıldı ve temel bilim araştırmalarına yeni bir bakış açısı getirmek üzere yola çıkıldı. Merkez, metabolizma alanında devrim niteliğinde çalışmalar yaparak, kronik hastalıkların temel mekanizmalarını anlamak ve bu hastalıklara karşı etkili çözümler geliştirmek amacını taşıyor. Rahmetli babamın adını taşıyan bu merkez ne mutlu ki bilimin ışığında geleceği şekillendiren bir misyonu üstlenmiş durumda.
Bilimle Aydınlanan Geleceğe Doğru
Sabri Ülker Merkezi’nin ana hedefi, metabolizmanın karmaşık dünyasını anlamak ve bu bilgiyi hastalıkların önlenmesi ve tedavisi için kullanmak. Merkezde dünyanın dört bir yanından gelen bilim insanları, yağ hücrelerinden kolesterol metabolizmasına kadar bir dizi temel süreci inceliyorlar ve bu süreçlerin nasıl sağlık ya da hastalıkla ilişkili olduğunu anlamaya çalışıyorlar. Bu araştırmalar, metabolizma ile kronik hastalıklar arasındaki karmaşık ilişkiyi çözerek, yeni tedavi stratejilerinin kapılarını açabilir.
“Metabolizmanın Sırlarını Çözmek” gibi derken; merkezin yaptığı araştırmalardan biri, yağ hücrelerinin ürettiği yeni bir hormonun diyabetin temel nedenlerinden biri olduğunu ortaya koydu. Bu keşif, diyabetin altında yatan mekanizmaları anlama ve yeni tedavi yaklaşımları geliştirme konusunda önemli bir adım olarak kabul ediliyor. Aynı zamanda, kolesterol metabolizmasının düzenlenmesinde görev alan bir molekülün işlevi de aydınlatılmış oldu, bu da kolesterol düzeylerini kontrol etmek için yeni yaklaşımların geliştirilmesine katkı sağlıyor.
Yapılan çalışmaları sizlere özetlemek isterim;
1. Yeni Bir Hormonun Keşfi ve Diyabet İlişkisi:
Merkez bilim insanları, yağ hücreleri tarafından üretilen yeni bir hormonun, Tip 1 ve Tip 2 diyabetin önde gelen nedenlerinden biri olduğunu keşfettiler. Bu bulgu, diyabetin mekanizmalarını anlamak ve yeni tedavi yaklaşımları geliştirmek için önemli bir adım olarak değerlendirildi.
2. Kolesterol Metabolizmasının Anlaşılması:
Bilim insanları, kolesterol metabolizmasının moleküler “koruyucusu” olarak görev yapan bir maddeyi tanımladılar. Bu madde, kolesterol seviyelerini güvenli bir aralıkta tutmaya yardımcı olurken, hücresel mekanizmaların anlaşılmasına büyük katkı sağladı.
3. Mitokondriyal Metabolizmanın Araştırılması:
Merkez, karaciğer hücrelerinin dinamik alt hücresel moleküler yapısını inceleyerek mitokondriyal metabolizmanın kontrolünü anlamaya yönelik önemli bir çalışma yaptı. Bu araştırma, mitokondri fonksiyonunun sağlık ve hastalık üzerindeki etkilerini anlamak için değerli bilgiler sunmaktadır.
4. İnflamasyon ve Metabolizma İlişkisinin Aydınlatılması:
Bilim insanları, inflamasyonun ve organellerin stresinin kronik metabolik hastalıkların altında yatan mekanizmalardaki rolünü aydınlatmak için çalışmıştır. Bu araştırmalar, metabolik hastalıkların temelindeki inflamasyon ve hücresel stres mekanizmalarını anlamamıza yardımcı olmaktadır.
5. Yeni Bir Hormonun Karaciğer Hastalıkları Üzerindeki Etkisi:
Merkez, yağlı karaciğer hastalığının anlaşılmasına yönelik çalışmalarda, yeni bir lipit türündeki hormonun önemini ortaya çıkardı. Bu hormon, karaciğer hastalıklarının anlaşılması ve tedavisi için umut vadeden bir alanı temsil etmektedir.
Bu araştırmalar, Sabri Ülker Merkezi’nin metabolizma alanında temel mekanizmaları anlama çabalarını ve kronik metabolik hastalıkların önlenmesi ve tedavisi için yeni yaklaşımlar geliştirme hedefini yansıtıyor. Bu çalışmalar, bilimsel bilgiyi uygulamaya dönüştürerek insan sağlığını iyileştirmeye yönelik büyük potansiyele sahip.
Sabri Ülker Merkezi’nde, sadece bilimsel araştırmalara odaklanmakla kalmayıp, aynı zamanda yeni bilim insanları yetiştirme, uluslararası iş birlikleri ve bilgi paylaşımını teşvik etme gibi faaliyetlerle de geniş bir etki yaratılıyor. Merkez, genç zihinleri bilime çekerek, geleceğin lider bilim insanlarını yetiştiriyor ve dünya genelindeki bilim toplulukları arasında köprüler kuruyor.
Tüm bu çalışmalar bilim ve sağlık için umutlu bir gelecek vadediyor. Sabri Ülker Merkezi, başka bir deyişle aslında metabolizma alanında yürüttüğü temel bilim araştırmalarıyla geleceğe umutla bakmamızı sağlıyor. Kronik metabolik hastalıkların anlaşılması ve tedavisi için yapılan bu araştırmalar, insan sağlığının korunması ve geliştirilmesi konusunda büyük bir potansiyele sahip. Bilimin ışığında, gelecekte sağlık sorunlarına karşı daha etkili ve sürdürülebilir çözümler sunmanın peşinde olan tüm ekibi başta Prof. Dr. Gökhan Hotamışlıgil olmak üzere tebrik ediyorum.
Bu vesileyle Sabri Ülker Gıda Araştırmaları Vakfı’nın yeni yayınlanan 2022 Faaliyet Raporu’nun kısa bir özetini de sizlerle paylaşayım. Vakfımız Harvard’daki Merkezin faaliyetlerine ek olarak şu faaliyetleri gerçekleştiriyor:
“Toplumun gıda, beslenme ve sağlıklı yaşam bilincinin gelişimine katkı sağlayan bağımsız, bilimsel ve kâr amacı olmayan güvenilir, saygın bir kurum olmak” vizyonuyla Ülker Ailesi olarak hayata geçirdiğimiz Sabri Ülker Gıda Araştırmaları Vakfı 2022 yılında da vizyonuna ulaşmak için birçok faaliyette bulundu:
•Sağlıklı nesiller yetiştirme hedefiyle tam 11 yıl önce çalışmalarına başlayan Yemekte Denge Eğitim Projesi, geçen bu süre zarfında 7 milyon öğrenci, ebeveyn ve öğretmene dengeli ve sağlıklı beslenme yöntemlerini eğitici ve eğlenceli materyallerle anlatmaya devam ediyor.
•Yemekte Denge Eğitim Projesi’nin sahada nasıl bir boşluğu doldurduğuna ilişkin somut bir veri elde etmek adına, proje izleme değerlendirme çalışmasının ilk aşaması olan “Durum tespiti çalışması” Adana’da başlatıldı. Bu çalışmada 10 proje okulu 10 tane de denk, proje okulu olmayan okul belirlendi. Araştırma 2022-2023 Eğitim-Öğretim yılı sonunda tamamlanacak.
•Yemekte Denge Eğitim Projesi, bu yıl dokuzuncusu gerçekleştirilen Sürdürülebilir İş Ödülleri’nde “Sürdürülebilirlik İletişimi” ödülüne layık görüldü.
•11. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Kongresi (ICCI-EPOK 2022), 26-28 Ekim 2022 tarihlerinde Ankara’da düzenlendi. Kongrede Prof. Hünkâr Korkmaz, “Eğitim Programlarının Bir Paydaşı Olarak Sivil Toplum Kuruluşlarının Sağlıklı Yaşam ve Beslenme Eğitimindeki Rolü: Yemekte Denge Eğitim Projesi” konulu sunumuyla katılım sağladı.
•7’incisi düzenlenen Sabri Ülker Bilim Ödülü’nün bu yılki kazananı ise Cornell Üniversitesi Nörobiyoloji ve Davranış Bölümü Doçenti ve Nancy & Peter Meinig Aile Araştırmacısı Doç. Dr. Nilay Yapıcı oldu. Yapıcı bu ödüle “Sinir Sisteminin Yemek Yeme Güdüsünü ve Metabolizmayı Nasıl Kontrol Ettiği” adlı, insan beyninde tat ve yeme mekanizmaları üzerine yürüttüğü çalışması ile layık görüldü.
•Beslenme ve sağlıkla ilgili bilgi kirliliğinin önlenebilmesi, bireylerin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin geliştirilebilmesi için, sağlık ve beslenme ile ilgili kanıta dayalı bilgileri açık ve anlaşılır bir biçimde aktaran, kolay erişilebilir “Bilim Bunu Konuşuyor Platformu” dijital mecra olarak 2011 yılında hayata geçirilmişti. Bilim Bunu Konuşuyor platformunda yayınlanan makaleler kitap halinde de bir araya getirilerek belirli zaman aralıklarında yayınlanıyor. Faaliyetleri 2022 yılında da vidyo içerik üretimleri artarak devam etti.
•11 Şubat 2022 tarihinde Vakıf “Pandemi Döneminde Çocuğun İyi Halinin Korunması” başlığını tartışmak ve bu konuya sürdürülebilir çözümler bulma amacıyla 2. Uluslararası Beslenme, Sağlık Okuryazarlığı ve Eğitim Konferansı’nı gerçekleştirdi.
•25- 26 Mayıs 2022 The Nutrition Society ortaklığında Türkiye’de ilk defa “Sağlık İçin Beslenmenin Rolü” Konferansı düzenlendi ve dengeli beslenmenin toplum sağlığının geleceği için oynadığı kritik öneme dikkat çekildi.
•2-5 Haziran tarihleri arasında düzenlenen 11. Ulusal Sağlıklı Yaşam Kongresi’ne, Vakıf Bilim Kurulu üyelerinden Prof. F. Nur Baran Aksakal “Sağlık Profesyonelleri için Beslenme ve Beslenme İletişimi” konulu sunumuyla katılım sağladı.
•16 Haziran 2022 tarihinde tarım ve beslenme alanındaki en son gelişmelerin paylaşıldığı uluslararası Future of Food Konferansı’na Sabri Ülker Vakfı, network partner üyesi olarak davet edildi. FAO, Avrupa Çevre Komisyonu ve FoodDrinkEurope gibi kurumların temsilcilerinin de yer aldığı konferansta AB projeleri ile ilgili görüşmeler gerçekleştirildi.
•“Tüketici İsraf Araştırması”, Vakıf Bilim Kurulu Üyesi ve Doğu Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. İrfan Erol’un liderliğinde, Türkiye genelinde 12 ilde, 18 yaş üzeri 2 bin 400 kadın ve erkek katılımcı ile yüz yüze görüşme yöntemiyle gerçekleştirildi. Araştırmanın sonuçları Avrupa Gıda Bilgi Konseyi (EUFIC) tarafından 22 Eylül 2022’de düzenlenen “Uluslararası Gıda Kaybı ve İsrafı Farkındalık Günü” kapsamında, Valensiya’da düzenlenen toplantıda sunuldu.
•5-8 Ekim 2022 tarihinde gerçekleştirilen Vakfın da sponsorlar arasında yer aldığı Uluslararası Tıp, Sağlık ve İletişim Bilimleri Kongresi’nde sağlık okuryazarlığının arttırılmasına yönelik Vakıf’ta hayata geçirilen projeler anlatıldı.
•5-9 Ekim 2022 tarihinde 9.Ulusal İSTAHED Aile Hekimliği Kongresi’nde, toplum sağlığının en belirleyici aktörleri olan aile hekimleriyle buluşuldu. Aile Hekimlerine yönelik Türkiye’de ilk defa gerçekleşen ve 20 bin aile hekimine ulaşan beslenme eğitimi projesi büyük ilgi uyandırdı.
•21 Mart- 4 Temmuz 2022 tarihleri arasında Aile Hekimleri Dernekleri Federasyonu (AHEF) iş birliğiyle Aile Hekimlerine Yönelik Beslenme ve Beslenme İletişimi programı hayata geçirildi.
• Sabri Ülker Merkezi’nin, dünyanın en önde gelen bilim insanları ile genç kuşak araştırmacıları bir araya getirmek ve en yeni bilimsel gelişmeler hakkında fikir alışverişi ve iş birliği olanakları yaratmak için İstanbul ve Boston’da dönüşümlü olarak gerçekleştirdiği “Metabolizma ve Yaşam Sempozyumu” da Vakfımızın ev sahipliğinde düzenleniyor.
•Vakıf olarak, farklı ülkelerden gıda, sürdürülebilirlik ve teknoloji alanında faaliyet gösteren 15 farklı kurumun yer aldığı, Avrupa Birliği Horizon 2020 Hibe Programı kapsamında fon almaya hak kazanan agroBRIDGES Projesi’nin Türkiye’den tek ortağı olarak yer alınan proje 2. yılında devam ediyor. 2021 yılı Ocak ayında başlayan ve 36 ay sürecek olan projenin temel hedefleri arasında şunlar yer alıyor; Üretici ve tüketici arasındaki aracıları azaltmak, kısa gıda tedarik zincirlerine dayalı yeni iş ve pazarlama modelleri oluşturmak için çiftçilere pratik bilgiler ve araçlar sunmak, bu amaçla iletişim materyalleri, eğitim programları, etkinlikler ve dijital araçlar oluşturmak…
•Bunun yanı sıra 2022 yılında partner olarak yer alınan 4 Prima proje başvurusundan ikisi 2’nci aşamaya geçmeye hak kazandı. 2022 yılı içerisinde koordinatör olarak başvurulan Erasmus+ çağrı başvurusu da sırada bulunuyor.
•EIT Food Call for RIS Future Citizen Labs 2022 için ‘’Citizen Labs of Turkey and Malta” isimli proje hibe almaya hak kazandı. Koordinatör olarak yer alınan projede, yerel ürünlerde gıda güvenliği ve israfı konularında toplumda bir farkındalık sağlanılması hedef alındı. Ayrıca, tüketicinin gıdaya duyduğu güvenin arttırılması ve yerel ürün üreticilerinin desteklenmesi amaçlandı. Atölye çalışmaları, webinar ve çeşitli iletişim projeleri ile yürütülen bu çağrı kapsamında 4 aylık projenin final etkinliği 5 Aralık’ta Malta’da gerçekleştirildi. Proje, Maltalı şefin Türk yemeklerini pişirdiği, Türk şefin de Malta’ya özgü bir yemeği pişirdiği atölye ile sonlandı.
•Merkezde son üç yılda yaklaşık 1500 çalışana danışmanlık hizmeti sunuldu. Son bir yılda ise 300 çalışana birebir Sağlıklı Yaşam Koçluğu yapıldı, her 10 çalışanın 4’ünün ideal kilosuna ulaşması ve toplamda 130 kg kaybı sağlandı. Alanında örnek gösterilen ve benimsenen merkez, 5’inci yılını doldururken, bu yıl verdiği hizmete bir yenisini ekleyerek Sağlıklı Yaşam Merkezi online’ı hayata geçirdi. Böylece, uzaktan çalışma sistemi içerisinde Sağlıklı Yaşam Merkezi’ne gelmeden de tüm Yıldız Holding çalışanları beslenme danışmanlığı hizmetinden faydalanabiliyor.
•“Herkes Okusun Diye” hayata geçirdiğimiz, ilk yılında 10 milyondan fazla kişiye ulaşan Sabri Ülker Vakfı Yayınları, kurulduğu günden bu yana milyonlarca okuyucu ile buluştu. Birbirinden eğitici ve eğlenceli çocuk kitaplarının yanı sıra Akademik ve Popüler Bilim kategorisinde de birçok önemli kitabı okuyucuyla buluşturuyor.
•Sabri Ülker Vakfı Yayınları çocukların sağlıklı bir yaşam sürebilmesi için eğitici ve eğlenceli kitapları okurlarla buluşturmaya devam ediyor. Son olarak yayımlanan Süper Sağlıklı Çocuk El Kitabı, çocukların hatta büyüklerin aklına takılan tüm sağlık sorularını yanıtlıyor.
•Şubat ayında Adana Mimar Kemal İlkokulu’nda ilk Sabri Ülker Vakfı Yayınları Kütüphanesi açıldı.Türkiye’nin dört bir yanında açılmaya devam edecek olan Sabri Ülker Vakfı Yayınları Kütüphaneleri, okuyan, bilen, sorgulayan gelecek nesillerin yetişmesinde büyük rol oynayacak.
Not: Açık kaynak niteliğindeki bu yazı yazar zikredilerek iktibas edilebilir. Telif gerektirmez.