Geçen hafta Meteverse konusundaki yazıma çok sayıda takipçimden yorum geldi. İltifat edenler oldu, katkı yapanlar oldu, farklı pencereden bakıp benim de farklı şekilde bakmamı sağlayanlar oldu. Gelen yorumlardan da anladım ki bu “metaverse” diye adlandırılan olgu, son 10-15 yıl içinde birçok dizi, film, kitapta farklı şekillerde ifade edilmiş. “Metaverse” ipucunu verip ne olduğunu tanımlayınca, konuyla ilgilenenler hemen anılarından bir örnek çıkarıp bu dünya ile ilşkilendiriyorlar. Ben de geçen akşam aylar sonra sinemada Dune isimli üç saatlik bir film izledim ve sanki yazar Frank Herbert’in 10 bin yılını hayal ederek yarattığı çöldeki dünya bugün konuştuğumuz “metaverse” dünyasına benzer özellikler taşıyordu. Ki Herbert 1986da vefat etmiş. 6 kitaptan oluşan Dune dünyası da neredeyse bundan 50 yıl önce yazılmış. İçinde farklı dinlerden çok sayıda referans var. Bugün Dune konusunda yazmayacağım ama çok yakında dünya Baharat ticaretini anlatan bir kitabı size aktarırken Dune dünyası ile ilgili de görüşlerimi paylaşmayı düşünüyorum. Bugün bir hafta boyunca “Metaverse” yazıma gelen yorumlara yer verip, kısa kısa da yorumlarla ilgili düşüncelerimi paylaşmak istiyorum.
İşte bazı yorumlar;
-Referans kaynak ve terimlerle … daha sonra dönüp tekrar okumak için kaydetmeye değer bir yazı.
-Halley NFTsi fikrini uzak da bulmadım, yakın bir gelecekte olması kuvvetle muhtemel ve çok vizyoner 🙂 Bu gerçekleştiğinde bu yazıma ve sizin yazınıza bir gönderme yapacağım günü iple çekiyorum.
-Dedem çarık giyerdi ancak 50 farklı mantarı (zehirli/zehirsiz) bilirdi, belki büyük dedem 150 tane bilirdi, bence bu eşsiz bir bilgi, şimdi toprak oldu. Beni metaverse ile heyecanlandıran bir diğer unsur ise deneyimlerin taşınabilmesi/aktarılmasında olağan fiziksel kesintinin önüne geçilebilmesi fikri.
-Dünden bugüne Halley NFTleri ile zamandan bağımsız bir tadım yolculuğu tecrübesi, damak tadı kıyaslamaları bile mümkün olabilir, kimbilir?
Tüm yazılarımda kaynak vermeye, hatta onları kendi kısıtlı tecrübelerimle aktarmaya gayret ediyorum. Metaverse dünyasının deneyimleri saklamaya yarayacağı için değerli olacağı fikrini ilginç buldum. Şu anda da tabi dijital dünya artık daha önce zaman içinde kaybolan birçok bilginin saklanmasını sağlıyor. Yeni dünyada bu daha iyi olacak diyorsunuz, doğrudur.
-Merhaba Murat bey, aklınıza sağlık, yazınızı beğendim.Birde bu sayede doğanın ilelebet kurtulacağını düşünüyorum.
İnsanoğlunun doğaya verdiği zararla ilgili daha farklı düşüncelerim var. İnsanoğlu ne yaparsa yapsın doğanın kendini onarma şeklinin varolduğunu düşünüyorum. Milyonlarca yıldır da böyle olmuş.
-Merhabalar güzel bir derleme olmuş. Bende işin fiziksel aktivite yönüyle teknoloji ile ilgileniyorum. Daha önce ülkemizde ilk ve tek olan hastalar için bir sanal gerçeklik oyun sistemi geliştirdik. Şu anda giyilebilir teknolojiler ve artırılmış gerçeklik teknolojilerini yapay zeka ile birleştirerek kişiye özel eğlenceli bir egzersiz & oyun sistemi geliştirmek üzere yoğunlaşıyoruz. Tabii sizler insanlara keyifli lezzetler sunma tarafındasınız, bizler de fizyoterapistler olarak yediklerimizin sağlığımızı olumsuz etkilememesi, yaşam süre ve kalitesinin artırılması yönüyle metaverse de olacağız. Belki bizimkisi 10 yıla yetişmez ama 15 yıla yetişir
İnşallah, zaten ikimiz de aynı tarafta yer alıyoruz, #mutluetmutluol
–Çocukluğumun dünyası ile bugünün dünyası kıyas kabul etmiyor, biz o değişimi birebir içinde yaşamış şanslı bir nesiliz. Şu anda ezber bozan her şeye hazır olmaya çalışıyorum, çünkü neyi hayal ediyorsanız bir sahne sonra önünüze gerçek olarak geliyor. Yeter ki biz bu değişimin fırtınasının için mana değerlerimizi ayakta tutalım, zira ancak sevgi, terbiye, iyilik, mutluluk gibi kavramlara hizmet ederse teknoloji anlam kazanıyor.
Haklısınız. Bu konuya Geleceğin Becerileri başlıklı yazımda geniş olarak yer vermiştim. (https://www.linkedin.com/pulse/insan-kaynaklar%C4%B1-zirvesine-gelece%C4%9Fin-becerileri-ile-k%C3%BC%C3%A7%C3%BCk-murat-%C3%BClker/.)
-Öncelikle Halley örneği ile ilgili şunu söylemek isterim tat yanında doyuruculuğuda düşünmek gerek. İnsan tat aldığı şeyden doymakta ister. Sanal teknolojinin bunu da çözmesi gerek.
-Yazınız harika, ancak mutaassıp muhafazakar ve bundan çıkar güden kesime anlatmanız gerçekten çok büyük problem.
-Bu gruba bundan iki yüz yıl evvel cep telefonunu gösterseydiniz ya sizi tövbe Allah ya da şeytan adederlerdi.
-Bu ülkede muhafazakarlık adına bilim kurgu hikayeleri yazan ama bunun farkında olmadan üç kuruşa satan hayalperestler yaşıyor. Mesela Dedem Korkut hikayelerinden başlayıp Çanakkale’de Türk askerine görünmeyip düşmana korku salan Erenler.
-Bunların çok alt versiyonları hiristiyan dünyasına bilim konusunda her türlü ilhanı verirken bizim toplumumuzda bu harika hikayeler dini ritüeller dışına çıkamamış.
-1966 yılında ilk kez gösterime giren Uzay Yolu, gelecekte uzay uçuşlarının nasıl olacağına dair ipuçları sunmakla kalmadı, aynı zamanda özellikle 1960’lı yıllarda insanların umutlarına da ışık tuttu, toplumun nasıl olabileceğini gösterdi. 1966’da uluslararası mürettebata sahip bir uzay gemisinde farklı ırklara mensup kadın ve erkekler, hatta bir uzaylı, yanyanaydı.
Metaverse dünyada Halley’in tadını verebilirsek yanında da doyuruculuk da gelir hiç merak etmeyin. Muhafazakar kesime yeni dünyayı anlatmanın da zor olacağını düşünmüyorum. Mesela matbaanın geç kabullenişine o dönem şartlarında itiraz edilmemiş olabilir, ama bugünün gelişmeleri o kadar herkesin gözünün önünde oluyor ki, karşı çıkan bile farketmeden veya çarnaçar kapılıp gidiyor…
-Yazınız konu hakkında oldukça derleyici ve dağınık bilgileri tanık olduğumuz adı konmamış bilgi ve deneyimlerle birleştiren bir bilgi hamlesi olmuş.
-Günün sonunda Halley üzerinden somutlaştırdığınız NFT formatına ait patentleri biran önce almanızı naçizane öneririm… Tabii bu dünyada fıkıhçılar da NFT yöntemiyle alınan alkollü içecek lezzetlerinin çözümlemesini yapıp fetvalar üretmek durumunda kalacaklar.
-Sanal gerçekliğin NFT vb teknolojilerle buluşmasıyla; aslında şu anda peşine takılınılan ancak tüketilmediğinde ölünmeyecek hatta bilakis daha sağlıklı kalınacak metalarda ciddi bir tüketim alanı oluşturacağını öngörmek falcılık değil.
-Bu arada ilave bir bilgi olarak MET’A kelimesi م ت ع kök harflerinden türemiştir. Kur’an’da aynı Kökten türeyen 70 adet kelime bulunmaktadır. İlgilenenler kelimenin geçtiği ayetlere ve mealine, https://kuranmeali.com/Kok.php?kok=%D9%85%20%D8%AA%20%D8%B9
linkinden ulaşabilirler. Ancak buralardaki çevirilerin de hangi fikri altyapı ile oluşturulduğunu göz önüne alınarak değerlendirilmesi gereğine de dikkat çekerim.
Yorumlarda yazdıklarınızı okuyunca “Türkiye’de bir Frank Herbert doğuyor” diye düşündüm. Bu düşüncelerinizi öykü formatında yayınlayabilirsiniz, hatta kendinize uygun bir metaverse ortamı yaratın. Çölü Herbert kullanmış ama Anadolumuzun farklı bölgeleri mesela Peri Bacaları ilginç olabilir. J
-Metaverse yayıldığında insanların fiziksel olarakta gıda tüketmesi gerekecek oturduğumuz yerden yüksek kalorili ürünler tükettikçe kilo problemleri öne çıkacak ve bu evrende ne kadar vakit geçirme süresi artarsa gerçek hayatta gerekliliklere o kadar az vakit ayrılacak. Bence şimdiden hazır gıda ve kilo alımına engel fakat kalori anlamında tamamlayıcı ürünler yaratmanız gerekecek. Şahsen ben yemek yapmaya veya yemek yemeye pek vakit ayrılabileceğimi düşünmüyorum. Bunun peşine Getir gibi lojistik firmalarıda hızlıca gelişecek. Önemli nokta sizin hazır gıda ve beslenme ile ilgili çalışmalarınız olacak mı?
Güzel soru, cevabı, bu yazıyı yazan ben bunu da planlamalıyım.
-Metaverse içerisinde Godiva Cafeler olması yönünde planlarınız var mı acaba? Nike Metaverse için ayakkabı tasarlıyorsa ve iyi bir ciro artışı hedefliyorsa, biz Türkler de orada olmalıyız, kanaatindeyim. Sanal dünya düşüncesini aslında hiç sevmiyorum, ama dünyanın gittiği yöne direnmek çok iyi bir fikir değil.
Tabi ki neden olmasın?
-Değişimi izleyen değil, bir parçası olan tutunacak. Bu inovasyon çağında 3. nesil dev şirketler bile birkaç yılda yerle bir olabilir, garajda kurulan start-uplara zirveyi terkedebilir.
Evet haklısınız.
-Sosyal Medya, bugünde büyük ölçüde yalan üzerine kurulmuş gibi olsa da aslında bir tür gerçek olanı arayıştır.Yani sosyal medya bu tür arayışların hem kendisi hem mecrasıdır. Ne tapınmalı, esiri olunmalı ne de düşmanlık yapılmalıdır. Akıllı farkındalığımız tek kurtuluşumuzdur.
-Sosyal medyada, dün dumanla ateşle yaptığımızı yapıyoruz. O günkü mağara duvarlarını tuvale çevirme tutkumuzun, hatasıyla sevabıyla bugüne yansımasıdır sosyal medya.
-Dün aşıkların, halk ozanlarının köyden köye taşıdığını, bugün sosyal medya kişiden kişiye, ülkeden dünyaya ulaştırıyor.
-Biz geleceğimizi şekillendirirken, dünya kaotik “metaverse”leri, “blockchain”leri doğuruyor. Bunlar ne tam iyidir ne tam kötü… Konuya nasıl baktığımız önemli.
-Sisyphus:The Myth adlı Kore yapımı dizide etkili bir söz vardı: “Gelecek çoktan geldi, sadece henüz bilmiyoruz.”
-Farkında olanlara, fark yaratanlara ise hepimiz borçluyuz…
-Beyin sınırlarımızı zorlayan böylesi yazılarıyla, murat kendi meselesini kurcalıyor gibi görünse de; içindeki kaotik unsurlarıyla, dünyanın geçmişine, şimdisine ve geleceğine aynı anda dokunmayı başarıyor. Lütfen insanlık için kendi meselelerinize dokunmaya devam edin.
Teşekkür ederim. Gerçekten benim sizin dediğiniz gibi okuduklarımdan, gördüklerimden, deneyimlerimden yola çıkarak yazdıklarımda böyle üstün amaçlarım yok. Sadece paylaşmak için, bilginin zekatıdır diye yazıyorum işte. Ama böyle hissettiğinizi duyunca şükrediyorum, ölümlüyüz hepimiz, insanlara faydalı oluyorsam bunu “salih amel” (iyi iş, good deed) sayar, mutlu olurum. #mutluetmutluol
-Ölümü öldürme ve “Sanal “Tanrı” yaratma girişimi gibi bir şey… Kısa vade için mümkün olabilir ama uzun vadede veya sonuçta hep”Gerçek Tanrı” galip gelir.Belki de yaşadığımız dünya sanal ve ölüm gerçekleştiğinde “ölüm” ölmüş olur.Ebedi hayat varsa ki; hiç şüphem yok, ölüm ölür ve ölümsüzlük başlar. Ve bir şey başlamışsa, her başlayanın da bir sonu mutlaka olur. Ezeli ve ebedi olan zaten Allah (CC) olduğuna göre, Metaverse bana göre mümkün. Kasas suresi 88. ayet cevap versin: “Allah’la beraber başka bir ilaha tapma. O’ndan başka ilah yoktur. O’nun zatından başka her şey yok olacaktır. Hüküm O’nundur ve O’na döndürülürsünüz”.
Amenna, inandım ve kabul ettim.
-Avatarlarımızın metaverse dünyasında tercihimiz kıyafetleri, gezileri, konserleri, yiyecekleri deneyimleyebilmemiz mümkün . Ama bir konuyu atlıyoruz hep. Çocuklarımızı , kadınları bu kadar gerçekliğin ve bu kadar sınırsızlığın içinde sanal ama fiziksel, zihinsel şiddetten nasıl koruyacağız. Güvenlik, yaptırımlar, ahlaki değerler yasalar nasıl çizilecek. Metaverse vizyonunun bu kadar somut ve de ulaşılabilir olması hem güzel, hem de korkutucu.
Sorunuzun cevabı içinde Metaverse Anayasası ile, sanırsam örfümüz bile sanal hayata uyum sağlamalı…
-Amerika’da çok büyük gelişmeler oluyor elbette bilim ve teknolojisiz bir dünya düşünemeyiz. Fakat bu ağzımızı açıkta bırakan gelişmelerin ilerlemelerin neden Yemen’de açlıktan, hastalıktan ölen çocuklara, yüzde doksanının içilebilir suya ulaşamadığı Filistinlilere, Bengladeş’teki kamplarda yaşam mücadelesi veren, Myanmar’dan sürülen insanlara, Etiyopya, Eritre, Somali, Cibuti’deki insanlara neden faydası yok. Ben söyleyeyim çünkü bu gelişmelerin ruhu yok, merhamete dayalı değil, vicdanı yok emperyalizmin sömürü kültüründen beslenerek ortaya çıkıyor.
Bu gerçeklerin sebepleri muhtelifken, mesela şu pandemide bulunan aşılar şikayet ettiğiniz düzende bulundu ve insanların hayatını kurtarıyor. Dünyada bir gelir dağılımı eşitsizliği olduğu aşikar, ama bu eşitsizliği aşmada teknolojik gelişmelerin büyük faydasının olacağını düşünenlerdenim. Metaverse, dünyayı global teknoljik bir köy haline getirdiğinde eşitsizliğin daha fazla farkına varan insanlar daha talepkar olursa, yerel siyasetten daha fazlasını isteyecekler ve olanla yetinmeyeceklerdir. Bu günler yakın… İnternet tekonolojieri dünyanın her yerinde tüm ideolojileri “daha iyi yaşam” talebine doğru eşitliyor.
-Bu işin en bilindik noktasi Sims City isimli meshur oyun olarak baz alabiliriz. Second Life’da yine akla gelen baska bir oyun olarak düşünebiliriz. Sadece sanal bir evren degil, aynı zamanda her evrenin kendi alt coinleri olacagi icin blockchain alaninada dogrudan hizmet etmesi bekleniyor…
-Bugün bilgisayar oyunları üzerinden gerçek para kazanabiliyoruz. Gerçekten bazı oyunlar artık coin madenciliğine ve oyunda edindiğimiz deneyimi gerçek paraya çevirebilmemize olanak sağlıyor. Çok yaygın olmasa da insanların tanışıp sosyalleşebildiği, sanal kafe diyebileceğimiz VR oyunları var. Sanal konserler, etkinlikler düzenleniyor ve dünya çapında ünlü sanatçılar buralarda boy gösteriyor. Tam olarak durumu karşılamasa bile Coursera gibi platformlar üzerinden alabildiğimiz eğitimin kalitesi de bugün bir çok “gerçek” eğitim kurumundan çok daha kaliteli ve gelecekte eğitim sektörünün bu sanal dünyada nasıl şekilleneceği de insanı heyecanlandırıyor. Açıkçası bugün daha işin başında bile olsak bu kadar kısa sürede bu denli fark edilebilir değişimlerin olması Metaverse için ciddi bir umut ışığı ve ben bir işletme öğrencisi olarak en çok marketing sektörünün ne gibi değişimler yaşayacağını çok merak ediyorum.
Not: Tüm yorumlarınız için teşekkür ediyorum. Sadece bazılarını buraya alıntıladım. Kim ne yazmış, hepsi Linkedin makalemin altında… https://www.linkedin.com/posts/mulker_teknoloji-metaverse-gelecek-activity-6870630861356748800-BfYB
Açık kaynak niteliğindeki bu yazı yazar zikredilerek iktibas edilebilir. Telif gerektirmez