Cem Kütük arkadaşımızla 10 yıldır beraberiz. M&A ve Strateji sahasında birçok güzel iş yaptık. İlginç, güzel yazıları (Cem’in Gezegeni) var.
Olağanüstü zamanlar sistemik şokları barındırır ve bu şoklar çoğu sistem için dönüşüm momentumu yaratır. Covid şoku ile Dünya’nın en yoğun şehirlerinde kapanmaların yaygınlaşması, petrol fiyatını sıfıra yaklaştırınca, geçen yılın ortasında üretilen ham petrolün çoğunluğunun depolanması gerekti ve karadaki depolar dolunca petrol tankerlerinin kirası tavan yaptı. İlk şokun ardından yavaş yavaş artmaya başlasa da çok düşük petrol fiyatları Türkiye, Kore, Japonya, Almanya gibi net ithalatçıların enerji faturasını düşürürken, belirli bir gecikme ile de olsa, Dünya ekonomisi için sarsıcı sonuçlar doğurdu.
Petrol ihraç eden ülkelerin gelirlerinde yaşanan hızlı düşüşler nakit akışlarını vurdu. Suudların bütçe açığı hızla arttı ve vatandaşlarına uyguladığı pek çok sübvansiyon mecburen kaldırıldı. Venezula’nın zaten iyi durumda olmayan ödemeler dengesi çöktü. İran’ın para birimi hızla değer kaybetti. Arap üreticilerin yatırım projeleri durdu. Texas’ın kaya gazı üreticilerinde iflaslar başladı.
Büyük petrol şirketleri, gelirleri personel ve yatırım harcamalarını karşılayabilecek seviyelerin altına inince temettülerini hızla düşürdü. Bu temettü gelirleri ile geçinen yatırımcıları bu ani haberle tedirgin olurken, rezervlerini yeniden değerlemeye tabi tutmaları milyarlarca dolar zarar yazmalarına neden oldu. Petrol şirketlerinin geçirdiği bu sıkıntılı dönem, yatırımcıların ESG alanındaki hızla artan hassasiyeti ile birleşince, hisse fiyatları üçte bire indi: Eriyen servet yüzmilyarlarca dolardı.
Tam da bu sırada, 4 Kasım 2020’de ABD Paris İklim Sözleşmesi’nden çekildiğini açıkladı. Başkan Trump’ın fiili müdahalesi ile Suudilerin öncülüğünde OPEC üretimi kıstı ve petrol fiyatları tedricen artmaya başladı, kaya gazı üreticileri için başabaş noktası olan 35$’ın üzerine çıktı.
Aynı zaman diliminde elektrikli araçların Çin ve Avrupa başta olmak üzere yaygınlaşmakta olduğu haberleri manşetleri süslüyor, kamuoyları karbon emisyonlarının kısıtlanması ile ilgili olarak hükümetlere ve şirketlere baskı uyguluyordu. Bill Gates, alternatif enerji maliyetlerinin hızla düşürülmesinin karbondioksit salınımını azaltmak için yegane çıkış yolu olduğunu hatırlatırken, bu dönüşümü yine büyük enerji şirketlerinin uzmanlığı ile başarılabileceğini öne sürdü.
Bugünlerde ciddi bir yayının ekonomi/şirketler bölümüne göz atarsanız muhakkak yeşil enerji başlıklı bir habere rasgelirsiniz. Rüzgar, güneş, biomass derken günümüzde tartışılan en popüler yeşil enerji kaynağı “yeşil hidrojen”.
Hidrojen hepimizin en çok bildiği moleküllerin başında geliyor. Çok hafif olduğundan maalesef doğada moleküler halde bulunmuyor ve başlıca iki yolla elde ediliyor: hidrokarbonları parçalamak (“mavi hidrojen”, çoğunlukla SMRyöntemi ile) ve suyun elektrolizi (“yeşil hidrojen”).
Üretilen ticari hidrojenin tamamına yakını “mavi” ve çoğunluğu doğal gazdan elde ediliyor ve petrokimyada kullanılıyor.
Hidrojenin hidrokorban yakıtlara oranla bazı önemli avantajları bulunuyor. Hidrokarbonlar önce yakılıyor ve sonrasında ısı enerjisinden kinetik enerji veya elektrik üretiliyor. Ancak hidrojen yakıt hücresinde doğrudan elektriğe çevrilebiliyor. Yakıt hücreli araçlar, lityum bataryalı araçlara alternatif oluşturuyor.
Hidrojenin ikinci büyük avantajı ise yakıldığından karbondioksit salınımına sebep vermemesi ve böylece küresel ısınmaya yol açmaması. Küresel ısınma, temelde yüzbinlerce yılda oluşan hidrokarbonların görece dar bir zaman diliminde yakılması sonucu atmosfere karbon döngüsünün kaldıramayacağı miktarda karbondioksit salınımı nedeniyle meydana geliyor.
Bugünlerde yeşil hidrojenin gündeme gelmesinin bir önemli nedeni ise özellikle Birleşik Krallık ve Avrupa ülkelerinin net sıfır emisyon hedeflerini açıklaması ve bu hedef doğrultusunda teşviklerini artırması. Büyük petrol şirketleri ile yenilenebilir enerji değer zincirinde yer alan şirketlerin yoğun mali katkılarını alan “yeşil lobisi” devletleri yeşil hidrojen için mevcuttaki yüksek maliyetleri kısmen de olsa düşürebilecek teşvikleri hayata geçirmeleri için sıkıştırıyor.
Avusturya, Portekiz, Şili gibi yenilenebilir enerji ve yeşil hidrojende net ihracatçı ülkeler de bu çabalara destek vermekte. Ülkemizin de özellikle güneş ve rüzgar alanlarında yenilenebilir enerji potansiyeli yüksek ülkelerden biri olduğunu anımsatmak isterim.
Shell’in Almanya’daki rafinerilerinde kurmakta olduğu gibi büyük elektroliz tesisleri, en büyük miktarda karbondioksit salınımına neden olan çelik üreticilerinin yeşil enerji kullanması, mevcut teknolojilerle ancak ciddi teşviklerle fizibil olabiliyor. Teknolojik gelişmenin yerine kamu teşviği mekanizması ile alternatif enerji kullanımını artırmak ise, tüketiciler ve vergi mükelleflerinden yenilenebilir enerji üretiminde kullanılan altyapıyı üreten firmalara servet transferine neden oluyor.
Çözüm, zannederim ki, fosil kaynaklarla elektrik üretimi ile maliyet anlamında rekabet edebilecek sürdürülebilir enerji üretimi için teknolojik atılımdan geçiyor. Bu atılım, mevcut enerji sistemine yatırılan devasa sermayenin getirisi düşürülmeden, büyük oyuncuların nakit akışlarının yeni teknolojilere yönlendirilmesinden geçtiğini değerlendiriyorum.
Mevcut teknolojilerle üretilebilecek yenilenebilir enerji kaynaklarının sınırlı olması, #RWE ve #BP’nin Şubat ayında İngiltere’nin kuzeybatısı açıklarında Kraliçe’nin hazinesinden (The Crown Estate) kiraladığı 3GW’lık rüzgar sahası ihalesindeki gibi çok yüksek fiyat oluşumlarına yol açıyor ve sektördeki sermaye getirisini düşürüyor. Elektrikli araçların da yaygınlaşması ile birlikte düşünüldüğünde, yeni ve çok daha verimli teknolojilerin geliştirilmesi, küresel elektrik fiyatlarının hızla artmasının engellenmesi ve küresel ısınmanın yavaşlatılması için kritik önemde olacak.
Posted in Genel